Piąta konferencja poświęcona związkom polityki i religii zorganizowana w dwadzieścia lat po śmierci Jana Pawła II, stała się okazją do refleksji nad Jego spuścizną.
– Wierzę, że wymiana myśli w gronie ekspertów na Wydziale Społeczno-Ekonomicznym przyczyni się do pogłębienia naukowych więzi podczas tej jubileuszowej, piątej konferencji poświęconej pamięci Jana Pawła II, którego posłannictwo i nauczenie w sposób szczególny obejmowało podejmowane podczas konferencji zagadnienia – napisał ks. prof. Ryszard Czekalski, rektor UKSW w adresowanym do uczestników konferencji liście odczytanym przez ks. dr hab. Artura Wysockiego, prof. ucz., dziekana Wydziału Społeczno-Ekonomicznego UKSW. – Bardzo się cieszę, że w murach Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego gromadzi się znakomite grono uczonych z ośrodków akademickich w Polsce i na świecie.
Rektor UKSW w sposób szczególny powitał „najznamienitszych prelegentów tego wyjątkowego wydarzenia” – s. prof. Helen Alford OP, przewodniczącą Papieskiej Akademii Nauk Społecznych, prof. George’a Weigla, wybitnego teologa, autora monumentalnej biografii Jana Pawła II, prof. Iana Bensona z The University of Notre Dame Australia, prof. Briana Scarnecchi’ę, wiceprzewodniczącego Society of Catholic Social Scientists i prof. Johna Czarnetzky’ego, rektora Ave Maria School of Law.
ziekan Wydziału Społeczno-Ekonomicznego UKSW, nawiązując do tematu konferencji i nauczania Jana Pawła II, wskazał na problem poszukiwania w dzisiejszym świecie najlepszej gwarancji zabezpieczenia wolności życia społecznego i podstawowych praw człowieka. Podkreślił potrzebę szerokiej współpracy wielu środowisk w budowaniu struktur solidarności, sprawiedliwości i tego, co określa się mianem cywilizacji miłości.
Cywilizacyjne zmiany w świetle nauczania Jana Pawła II
– W spuściźnie Jana Pawła II kryje się swoisty paradoks. Z jednej strony wszyscy podziwiamy bezkrwawy upadek komunizmu i rolę, jaką odegrał w nim Kościół pod przewodnictwem Jana Pawła II. Z drugiej strony trudno nam zaakceptować zakorzenione w teologii myślenie papieża w kwestiach społecznych i ekonomicznych – mówił dr hab. Michał Gierycz, prof. ucz., przewodniczący komitetu organizacyjnego konferencji. – Uznawał on, że o ile istnieją działania świeckie, w sensie niepodlegania jurysdykcji Kościoła, o tyle nie ma obszarów całkowicie świeckich, w znaczeniu niezależności czy autonomii od założeń teologicznych.
Dr hab. Michał Gierycz, prof. ucz. uznał odwołanie się do spuścizny Jana Pawła II za szczególnie zasadne wobec postępującej laicyzacji i relatywizmu moralnego, cywilizacyjnych zmian, w tym zmian w zachodnim porządku prawnym przeprowadzanych na drodze arbitralnych decyzji. Decyzje te, idące nierzadko w parze z cenzurą prewencyjną, czynić się zdają racjonalną debatę prowadzoną w „perspektywie dobra wspólnego” mission impossible.
– Dlaczego – zastanawiał się dr hab. Michał Gierycz, prof. ucz. – wbrew oczekiwaniom papieża Jana Pawła II, w tak krótkim czasie po upadku totalitarnej „kultury śmierci”, nasza cywilizacja zdaje się wybierać „nową kulturę śmierci”, uzasadniając ten wybór odwołaniem do zasad demokracji? Dlaczego liderzy europejscy promujący model cancel culture, formalnie odwołują się do idei chrześcijańskiej demokracji, która legła u podstaw i założeń projektu Unii Europejskiej?
Wołanie o wolność opartą na prawdzie i solidarności
Problemy wspólnej dyskusji uczestników konferencji wyznaczała tematyka paneli plenarnych. Od dyskusji głównych idei społeczno-politycznych Jana Pawła II (I panel plenarny), poprzez refleksję nad współczesnymi problemami państwa świeckiego, przypisującego sobie „kompetencje absolutne” (II panel plenarny), prowadziły one do serca problemu współczesnej polityki i nauk społecznych, a mianowicie problemu antropologicznego (III panel plenarny): oparcia życia wspólnego o wizję człowieka negującą jego transcendentny wymiar. Uczestnicy konferencji zastanawiali się nad możliwymi sposobami przezwyciężenia tej sytuacji.
– Czy Jan Paweł II wciąż do nas dzisiaj przemawia? – pytał prof. George Weigel w wiodącym wystąpieniu pierwszego panelu plenarnego, moderowanego przez prof. Joannę Kulską z Uniwersytetu Opolskiego. Prelegent przywołał słowa kard. Ratzingera na temat dyktatury relatywizmu moralnego i Jana Pawła II na temat kruchości demokracji. Podkreślił, że nie da się wyrugować wolności opartej na prawdzie i solidarności z prawdziwie demokratycznego społeczeństwa. Pluralizm opinii jest wartością i osiągnięciem wtedy tylko gdy służy dobru wspólnemu. Prof. George Weigel skonstatował, że w dwadzieścia lat po śmierci Jana Pawła II, zdaje się, oddalamy się od prawdy, tracąc oparcie w swych kulturowych korzeniach. W dyskusji nad problemami poruszonymi przez prelegenta wzięli udział prof. John Czarnetzky (Ave Maria School of Law), prof. Robert Fasstigi (Detroit Seminary) oraz prof. Paweł Skibiński (Uniwersytet Warszawski).
Ks. prof. Piotr Mazurkiewicz z Wydziału Społeczno-Ekonomicznego UKSW mówiąc o „sakralizacji państwa świeckiego”, podkreślił w wiodącym wystąpieniu II panelu plenarnego, że współcześnie rozumiane państwo świeckie, odchodząc od swojego pierwotnego sensu, stało się w istocie swoim zaprzeczeniem. Wskazał, że zasady opacznie pojmowanej wolności i tolerancji roszczą sobie dziś prawo do uniwersalności, zaś współczesny liberalizm przestał być traktowany wyłącznie jako jedna z dostępnych opcji, rzekomo stając się moralną koniecznością. Państwo świeckie, powstałe wskutek zrzeczenia się przezeń odpowiedzialności za duchowy wymiar ludzkiego życia, współcześnie stało się bezwzględnym strażnikiem i twórcą ludzkiej moralności. W moderowanej przez prof. Zbigniewa Stawrowskiego z Wydziału Społeczno-Ekonomicznego UKSW dyskusji nad wskazanymi przez prelegenta problemami wzięli udział: prof. Aleksander Bobko (Uniwersytet Rzeszowski), prof. Tamas Nyikros (Pazmany Univeristy), prof. Brian Scarnecchia (Ave Maria School of Law).
W trzecim wykładzie plenarnym poświęconym „odkrywaniu na nowo transcendentalnego wymiaru osoby ludzkiej w naukach społecznych” siostra prof. Helen Alford OP, dziekan Wydziału Nauk Społecznych na Papieskim Uniwersytecie Św. Tomasza z Akwinu oraz przewodnicząca Papieskiej Akademii Nauk Społecznych, wskazała, że u źródeł kryzysu, na który nie potrafią odpowiedzieć instrumentalnie zorientowane nauki społeczne – socjologia, politologia, psychologia czy ekonomia, leży wycofanie się z poszukiwania w naszym życiu syntezy uwzględniającego materialne potrzeby i dążenia porządku doczesnego i porządku nadprzyrodzonego ustanowionego przez Stwórcę. Możliwości przezwyciężenia tego kryzysu dyskutowane były przez prof. Agnieszkę Nogal (Uniwersytet Warszawski), prof. Krzysztofa Kosełę (Uniwersytet Warszawski) i dr. Dariusza Karłowicza (Teologia polityczna) w panelu moderowanym przez dr. hab. Michała Gierycza, prof. ucz.
Obok paneli plenarnych odbyło się dziesięć sesji równoległych, podczas których uczestnicy omawiali m.in. problemy prawdy w dobie sztucznej inteligencji, kwestie związane z dialogiem międzyreligijnym czy współczesne wyzwania kulturowe. W sesjach tych wzięło udział ponad czterdziestu naukowców z ponad dwudziestu instytucji naukowych w kraju i za granicą.
Jak zauważył w podsumowaniu konferencji przewodniczący Rady Programowej, prof. Michał Gierycz, stanowiła ona niejako pozytywną odpowiedź na pytanie postawione na jej początku przez George’a Weigla. Po dwudziestu latach od swojej śmierci, św. Jan Paweł II wciąż do nas przemawia. Odwołujemy się w naszych badaniach nie tylko do Jego tekstów, ale również zaproponowanych przezeń kategorii i perspektyw, aby rozumieć naszą rzeczywistość.
– W jakimś stopniu faktycznie jesteśmy pokoleniem Jana Pawła II – mówił Prelegent – Pokoleniem nie tyle w sensie metrykalnym, co intelektualnym: wychowanym w kulturze intelektualnej i moralnej, którą dzielił się z nami Jan Paweł II; którą – na ile możemy i umiemy, również w obliczu nowych kontekstów i wyzwań – kultywujemy i rozwijamy”. Kończąc konferencję, podziękował jej uczestnikom za czas wspólnego „myślenia z Janem Pawłem II”.
Link do publikacji na stronie głównej UKSW: 5th Biennal Conference on Religion and Politics. Międzynarodowa konferencja naukowa na UKSW – Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
13 listopada 2025
